15 Şubat 2009 Pazar

çarşamba

Çarşamba’nın ne zaman kurulmuş olduğuna dair kesin bilgiler yoktur. Ancak Yeşilırmak ovası merkezinde kurulu olan ilçenin M.Ö. 4000'lerden bugüne bir yerleşme merkezi olduğuna dair görüşler vardır.
Çarşamba M.Ö 4000'lerden itibaren Hitit, Frig ve Pers egemenlikleri altında yasamıştır. M.S. 63'de Roma İmparatorluğuna bağlanmış daha sonra da Bizans topraklarına katılmıştır. Bu durum 1200 yıllarına kadar sürmüştür. Beylikler döneminde Canik Beylerinden Tacettinoğullarının idaresindeydi. 1428'de Osmanlı topraklarına katılan Çarsamba, Yörgüç Pasa, Hacı Ali Pasa ve Hazinedaroğulları tarafından idare edilmiştir.
Çarşamba ilçesi Yeşilırmak’ın doğu yakasında Çay mahallesi, bati yakasında Sarıcalı mahallesi olmak üzere bu alanın çevresinde gelişmeye başlamıştır. Çarşamba’nın bütün ovada merkez rolünü üstlenmesinde, ilki 1370 yılında kurulmuş olan panayırın etkisi büyüktür. Bu panayır Çarşamba günleri kurulduğundan ilçenin adi da buradan gelmiştir.
Osmanlı İmparatorluğu zamanında da idari teşkilatta önemli bir ilçe olarak yerini almış olan Çarşamba’da Cumhuriyetten sonra 1925'de Belediye teşkilatı kurulmuştur.
COĞRAFİ KONUMU
İlçe Samsun-Ordu karayolu üzerinde ve Yeşilırmak’ın iki yakasında Çarşamba ovası üzerinde kurulmuştur. Doğusunda Terme, Batısında Tekkeköy, Kuzeyinde Karadeniz kıyıları, Güneyde ise Ayvacık ve Salıpazarı ilçeleri ile sınırlanmıştır.
Bafra gibi Çarşamba’da Yeşilırmak’ın biriktirdiği birikinti ovasıdır. Yeşilırmak ovayı ikiye bölmektedir. Canik dağlarının uzantısı olan dağlar ilçenin güneyinde kalmaktadır. Ormanlarla kaplı olan bu alanlardan denize kadar uzanan sadece çaltı burnundaki ormanlık alandır. Türkiye'nin büyük akarsularından olan 416 km. uzunluğundaki Yeşilırmak ilçenin de en büyük akarsuyudur. Sivas'taki Köse Dağlarından (2801 m) doğar, Canik dağlarını asarak Çarşamba ovasına ulaşır, Civa burnundan Karadeniz'e dökülür.
Yeşilırmak’ın denize yakin kısımlarında delta gölleri oluşmuştur. Sahilde yer alan bu göller; Dumanlı göl, Akarcık gölü, Akmaz gölü, Koca göl’dür. Diğer göller ise ırmak yatağının değişmesi sonucu oluşmuş göllerdir. Bunlar; sazlık gölü, Çilme gölü, Körırmak gölüdür. Göllerin çevresi sazlık ve bataklıkla çevrilidir.

İKLİMİ
İlçede deniz iklimi hüküm sürmektedir. Her mevsim yağışlıdır. Yazlar az sıcak, kıslar ise ilik geçer. Az kar yağar. En çok yağmur yağdığı dönem Ekim ayından Aralık ayı sonuna kadar olan dönemdir. En sıcak aylar Temmuz, Ağustos; en soğuk aylar ise Ocak, Şubattır.
SOSYO - EKONOMIK YAPISI
Çarsamba ilçemiz Yeşilırmak’ın oluşturduğu verimli delta ovası üzerinde kurulmuştur. Halkının büyük bir kesimi tarımla uğraşmaktadır.
Yeşilırmak’ın suladığı ova tarıma son derece elverişli topraklarla kaplıdır. İlçede tarım Türkiye'ye üretim yapacak kadar gelişmiştir. yetiştirilen ürünler; buğday, arpa, çeltik, fasulye, soya fasulyesi, nohut, seker pancar, ay çiçeği, şeftali, fındık ve elma basta olmak üzere çok çeşitlidir.
Samsun mısır üretiminde Türkiye'deki üretimin % 39'unu sağlarken mısırın çoğunu Çarşamba ilçesinden elde eder.
İlçede 450 dekarlık alana tütün dikilmekte ve yılda ortalama 42.346 kg. tütün yetiştirilmektedir. Ayrıca; seker fabrikasının üretime başlamasıyla seker pancarı da yetiştirilmeye başlanmıştır.
Seker fabrikasının açılması özellikle köylerde büyük ve küçükbaş hayvancılığın gelişmesine yol açmıştır.
Ekime ve dikime elverişli alanların geniş olması; çiftçilerin verimli alanlarda sebzecilik yapmalarına olanak sağlamıştır. İlçede özellikle; domates, biber, patlıcan, salatalık, taze fasulye vb. sebzeler yetiştirilerek, toptancı sebze halinde ihtiyaç duyulan illere sevk edilmek üzere pazarlanmaktadır.
Kavakçılık ve kavak fidanı yetiştiriciliği de ilçede son zamanlarda gelişen bir ekonomik faaliyettir.
Çarşamba’da sanayi alanında da gelişmeler kaydedilmektedir. Özellikle yörede üretilen fındığı isleyerek; Almanya, A.B.D., Suudi Arabistan, Hollanda, Belçika, İsviçre, Birleşik Arap Emirlikleri, İtalya gibi ülkelere ihraç eden özel sektöre ait üç fındık kırma fabrikası vardır. Yine deniz ürünlerini isleyerek Fransa'ya ihraç eden özel sektöre ait iki küçük fabrika mevcuttur. Orman ürünlerinin değerlendirildiği küçük isletmelerde vardır. İlçede faaliyette bulunan küçük sanayi sitesinde ise ulaştırma ve tarım araçlarının bakim, onarım ve yedek parça gibi ihtiyaçları karşılanmaktadır.
ULAŞIMI
Çarşamba Samsun-Ordu Devlet Karayolu üzerinde olup, Samsun'a uzaklığı 37 km.dir. Hiç ulaşım sorunu olmayan Çarsamba ilçesine Samsun il merkezinden demiryolu bağlantısı da 1926 yılından beri devam etmektedir.
ÇEVRE ÇEKİCİLİKLERİ
Tarihi ve Kültürel Değerleri
İlçede ilk Tunç Çağı yerleşmeleri olan; Tepecik, Kilise Tepe, Tünbütepe Höyükleri vardır. Çarşamba ilçe merkezi doğu-yaka mezarlığı içinde yaralan Göceli Cami Anadolu ahşap mimarisinin en güzel örneklerinden birini oluşturmaktadır. 1206 yıllarında yapıldığı tahmin edilen camiye 1335 yılında revak kısmi ilave edilmiştir. Cami tamamen ahşap olup, tek katlidir. Dış kısmi çok kalın ve yaklaşık 25 m. uzunluğundaki kalasların birbirine geçirilmesi ile yapılmıştır. Caminin en önemli özelliğinden biri yapımında hiç metal çivi kullanılmamış olmasıdır. Caminin etrafındaki mezarlık garipler mezarlığı olarak bilinmektedir. Cami tescil edilmiş tarihi eserler kapsamındadır.
Çarşamba’da Osmanlılar döneminden kalma camiler de vardır. Bunlar; Rıdvan Bey Camii (1781), Abdullah Pasa Camii (1847), Değirmenbası Camii (1916), Yeni Keten Camii (19. yy. sonları), Kanarya Camii' dir. Ayrıca Yaycılar Köyünde de 1619 tarihlerinde yapıldığı tahmin edilen yine ahşaptan Şeyh Habil Camii yer alır. Çarsamba ilçe merkezinde 1826 yılında yapılmış bir de bedestan bulunur. Orijinal mimari özellikler taşıyan bedesten günümüzde de önemli ticaret merkezlerini içinde barındırarak halen kullanılmaktadır.
İlçede kaynağı pek açıklık kazanmayan fakat insanların günden güne kutsallaştırdığı çok sayıda tekke ve ziyaret yerleri vardır. Bunlar;Şeyh Habil köyünde Seyh habil Tekkesi, Sığırtmaç köyünde Tepe Tekkesi, Salıpazarı istikametinde Yelevi Tekkesi, Beyyenice ve Karaağaç köylerinde Yeşil Tekkeler, Ahubaba köyünde Samayil tekkesi, Sefalı köyünde Sarilik Tekkesi' dir. Ayrıca Çarşamba’nın Güneybatı istikametinde meşhur bir su değirmeni ve bu değirmenin su olukları üzerinde tescil edilmiş tarihi bir çınar ağacı vardır. Bu çınarın altında Arap Dede'nin mezarı bulunduğuna inanılmaktadır.
1931 yılında yapılmış, Çarşamba Köprüsü de, Cumhuriyet döneminin ilçeye en önemli armağanı olarak, hala hizmet vermektedir.
Gezi ve Mesire Yerleri
Çarsamba ilçesi geniş ovalık alanları, Yeşilırmak ve çevresindeki doğal güzellikleriyle gezip görmeye değer yörelerimizdendir. İlçe, Terme ilçesi sınırlarından başlayıp, Tekkeköy ilçesi sınırlarına kadar uzanan sahilinde; Civa burnu istikametinde ilçe merkezine 10-12 km. uzaklıktaki, ince kumlu plajları ve doğal gölleriyle dikkat çeker. Çevreleri sazlık olan Çarşamba gölleri su ürünleri açısından zenginlikleri ile meşhurdur.
Belirli Günler :
Çarşamba’ya adini veren, ilki 1370 yılında kurulmuş, "Çarşamba çanağı, "Çarşamba pazarı" gibi deyimlerin dogmasına neden olmuş ünlü panayir artik kurulmasa da; ilçede bu tür etkinlikler gerçekleştirilmektedir. Her yıl olmasa da; sahil köylerindeki çiftçilerin üretmiş oldukları şeftalileri tanıtmak amacıyla, ilçe merkezinde Ağustos ayında Şeftali festivali düzenlenmektedir. Her yıl belirli aralıklarla yılkı at yarışları yapılmaktaysa da bu yarışmalar süreklilik arz etmemektedir. yılkı atlar; çevre köylerde ve ovada başıboş olarak yetiştirilen çeşitli ırklardan atlardır. Bazı yıllar özellikle yaz aylarında adalar semtindeki geniş alanda yağlı pehlivan güreşleri de düzenlenir. Bu tür tam organize edilmemiş, süreklilik göstermeyen etkinliklerden başka; ilçede geleneksel hale gelmiş önemli bir senlik vardır. Bu senlik, Çarsamba Belediye Başkanlığı tarafından 20-23 Mayıs tarihleri arasında düzenlenen "Yeşilırmak Kültür ve Sanat Senliğidir. Senliğin amacı; ilçe halkının kültürel ve sanatsal açıdan gelişimini sağlamak ve Çarşamba adini tüm Türkiye'ye duyurmaktır. Senlik çerçevesinde; konserler, sergiler, gösteriler, halk oyunları vb. gibi etkinlikler yapılmaktadır.


Folklorik Değerler :
Lozan Barısı’ndan sonra Samsun'a ve dolayısıyla Çarşamba’ya Selanik, İskeçe, Kavala, Kafkasya, Doğu Karadeniz, Gürcistan ve diğer ülkelerden gelenler yerleşmiştir. Bu göçlerle gelen değişik kültürler Çarşamba da zengin bir folklor birikimi oluşturmuştur. Yöre oyunları çok çeşitlidir. Kemençe esliğinde oynanan Horonlar, davul ve zurna ile oynanan Rumeli oyunları ve Halaylar, bağlama ile oynanan Kol havaları, akordion ile oynanan Kafkas Oyunları bu çeşitliliğin öbekleridir. Yerli halk Çiftetelli ve Karışmalar oynarken, diğerleri kasap, Telgrafın telleri, Sarıkız, Sarhoş bari, Sağır perde oduncular, Karaceviz, Çarşamba Çiftetellisi ve Çarşamba sallaması gibi oyunlar oynanmaktadır. Çeşitlilik halk müziği çalgılarına da yansımıştır. Bunlar; Tezeneli sazlar, Divan sazları, Bağlama Cura, Çöğür, Kemence, Zurna, Kaval, Tulum Zurna, Davul, Tef, Kaşık, Zil, Tombalak, Akordion' dur. Çarşamba da saz yapımı da yaygındır. Yörede Garip, Yaylalı Semah ve Kerem havaları çoğunluktadır. Çarşamba Türküleriyle de ünlüdür. Çarşamba Dedikleri, Çarşamba’yı Sel Aldı bunlardan en ünlüleridir. Farklılık giysilere de yansımıştır. Erkekler içlik denilen gömlek, Aba potur veya İngiliz Külot pantolonu, Aba ceket kullanır. Ayaklara örme yün desenli veya düz çorap, sivri çarık sonraları ise lastik veya yarıdan bağcıklı sivri burunlu yüksek topuklu kundura veya Aceska kullanılır. Bele yün kuşak sarılır. Kırsal kesimlerde Kalabalık denilen yün baslıklar, Kalpaklar veya 8-12 köseli Kasket, sırtta Yelek kullanılır. Kadınlarda ise sile bezinden iç Gömlek, kadifeden sim islemeli Cepken, altta sıra satenden şalvar ve bütün bedeni örten kadifeden sim islemeli Üç Etek giyilir. Üç Etek üzerine Peştemal (bez önlük) veya Sal, bele yünden örme Kolon veya Gümüş Kemer takılır. Basa pul islemeli Yasmak bağlanır. Ayaklara düz veya islemeli çorap giyilir. Takı olarak Beşibirlik kullanılır.
Yemekler:
Keşkek, Mısır Pastası, Mısır Çorbası, Karalâhana Çorbası ve Sarması, Kaz Tiridi gibi mahalli yemekler yapılmaktadır.
KONAKLAMA VE YEME - IÇME
Çarşamba Kavak dibi mevkiinde bulunan Arslan Oteli, 42 kişilik yatak kapasitesiyle hizmet verebilecek nitelikli bir konaklama tesisidir. İlçedeki Seker fabrikasının misafirhanesi de isçilerin ve gelen resmi konukların konaklamalarına olanak sağlar. Toplam 160 kişi yatak kapasitesine sahiptir. Çarsamba Öğretmen Evinden de konaklama tesisi olarak yararlanılabilir. Nitelikli yeme içme yerleri olarak; Şehir lokantası, Ocak başı, Subaşı, Evin Lokantası, Çırpı Lokantası, Gelik Lokantası sayılmaktadır. Çırpı Lokantası döneri, Ocak başı her türlü ızgarası, Subaşı ise her türlü pidesi ile ünlüdür.

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder